We leven in een tijd van overvloed. Bij de gemiddelde supermarkt liggen vijftig soorten repen chocola en in Michel Houellebecqs laatste boek Serotonine worden veertien soorten hummus opgevoerd. Wat mij betreft kan er van die twee dingen niet snel te veel zijn, hoewel ik er ook keuzestress van krijg. Alleen kan de mens niet goed omgaan met overvloed. Bij een zak chips of M&M’s zorgen de suiker, het zout en de bite ervoor dat je blijft dooreten, maar dan komt ons reptielenbrein ook nog eens om de hoek kijken. Dat is het oudste deel van onze hersenen, dat in de oertijd is gevormd en erop gericht is te pakken wat je pakken kunt. Op de savanne is dat allemaal niet zo erg, in de supermarkt van tegenwoordig wel.
Het Amerikaanse psychologenechtpaar Roy Baumeister en Dianne Tice bedacht eind vorige eeuw de term ego depletion, die kort samengevat inhoudt dat wilskracht een spier is die uitgeput kan raken. Dat je als mens over een beperkte hoeveelheid zelfbeheersing beschikt, zou verklaren waarom ik aan het begin van de dag nog in staat ben de paaseitjes in het keukenkastje te weerstaan, maar daar in de loop van de dag steeds meer moeite mee krijg. Helaas is uit een groot replicatieproject inmiddels gebleken dat ‘wilsuitputting’ misschien toch niet zo’n objectief vaststaand feit is als de wetenschappers deden voorkomen. Er zijn overigens wel meer psychologische ‘feiten’ die op die manier sneuvelen. (Daar kom ik in latere posts nog op terug.)
We leven bovendien in een tijd waarin overvloed ons de das om kan doen. De poolkappen smelten in rap tempo verder zolang we niets veranderen aan onze neiging te blijven streven naar meer groei en een nog hogere productie. Mijn eigen ecologische voetafdruk is extreem laag, en ik ben door een samenloop van omstandigheden zeer goed (geworden) in zuinig zijn. Ik kende het woord ‘kniepstuver’ eerder dan ‘Zeeuws meisje’, dus misschien komt het allemaal wel door mijn vaders Groningse genen, maar ik ben de afgelopen jaren pas gaan inzien hoezeer mijn leven soms draaide om het adagium van ‘alles met mate’. En zo werd de kiem voor dit blog gezaaid.
Zuinigheid kan het gevolg zijn van jezelf niets gunnen, maar net zo goed uit noodzaak geboren worden. In mijn geval spelen beide zaken. De waarde van spullen kennen en weten hoe je geld kunt besparen, hoeft in deze tijden zeker niet negatief te zijn. Door de boeken die ik heb vertaald en vanuit persoonlijke interesse zal ik hier vaak voor psychologische invalshoeken kiezen. Daarbij hoop ik natuurlijk dat ik wat nuttige inzichten te bieden heb. En wees gerust, moralistisch drammerig is niet het plan. Voor degenen die de Vrekkenkrant nog kennen: ik ga hier niet zeggen dat je gebruikte theezakjes aan de waslijn te drogen moet hangen. (Dat deden zij trouwens ook niet, maar ook daarover later meer.) Hopelijk zet ik je zo nu en dan gewoon aan het denken, en wie weet kom ik nog eens met een geweldige lifehack.
Over die wilsuitputting wil ik graag meer horen! Wat is de nieuwe hypothese, nu de spier van tafel is?
Ja daar hoor ik ook graag meer over , temeer omdat ik er met het hele burn-out verhaal wel in geloof dat het een rol speelt.
Ik moet me daar dan nog verder in verdiepen, maar volgens mij is het laatste woord daar nog niet over gezegd, want Baumeister beweert dat de replicatieonderzoeken niet goed zijn uitgevoerd. Het hele glucoseverhaal in het brein is voor mij ook best ingewikkeld.
Uit onderzoek van oa. Carol Dweck bleek dat het deels te maken heeft met de vooropgezette ideeën van de deelnemers aan het wilskracht-onderzoek. Als mensen geloofden dat hun wilskracht zou afnemen, gebeurde dat ook.
Ik verwijs jullie op dit moment even door naar Nir Eyal: https://www.nirandfar.com/about-willpower/ en mocht je heel veel tijd hebben 😉 naar https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1745691612454134.
Ik heb nog een stuk over gewoontes veranderen op de planning staan, maar moet daarvoor eerst Charles Duhiggs boek ‘Macht der gewoonte’ herlezen. Dat gaat uiteraard ook over wilskracht.
Ben jij je roeping misschien misgelopen? Maar dan tref je die hier op dit blog misschien alsnog!
Dat is een nogal rake opmerking, Martin.